ပာ်ကီၤ န ဟံၣ်ဖိဃီဖိ တၢ်ထူးတၢ်တီၤတဖၣ်
တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် အချ့တဖၣ်
FEMA ဒီး Smithsonian တၢ်ကရၢကရိ မၤစၢၤဆီၣ်ထွဲသကိး တၢ်ဒီသဒၢ တၢ်ဆဲးတၢ်လၤတၢ်န့ၢ်သါတဖၣ်လၢ န့ဆၢၣ်တၢ်တတၢာ်တနါ အတၢ်ဒိဘၣ် ပှၤမၤသကိးတၢ်ကရၢ (Heritage Emergency National Task Force), လၢအမ့ၢ်ပှၤမၤသကိးတၢ်တဖုလၢအအိၣ်ဒီး အါန့ၢ်ဒံး ထံကီၢ် အဘ့ၣ် 60 တၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ အတၢ်ကရၢကရိတဖၣ် ဒီး ထံကီၢ်ခၢၣ်စးကရၢတဖၣ်လၢ ဘၣ်တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤလၢ ကဒီသဒၢ တၢ်ဆဲးတၢ်လၤတၢ်န့ၢ်သါ လၢ န့ဆၢၣ်တၢ်တတၢာ်တနါဒီး ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်မၤသးအဂၤတဖၣ် အတၢ်မၤဟးဂီၤဒိဘၣ် အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤကရၢအံၤ ဟ့ၣ်ထီၣ် တၢ်နဲၣ်လီၤလၢလာ်အံၤ ဒ်သိးကမၤစၢၤနၤလၢ နကမၤဂ့ၤထီၣ် နဟံၣ်ဖိဃီဖိ တၢ်ထူးတၢ်တီၤလၢ တၢ်တတၢာ်တနါန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤအဆီတဖၣ် လၢကပာ်ကီၤ န ဟံၣ်ဖိဃီဖိ တၢ်ထူးတၢ်တီၤတဖၣ်
လၢတၢ်ဝံသးစူၤတစဲးဖိ ဒီး တၢ်ဟံးဂ့ၢ်ဝီမၤတၢ်လၢအချ့န့ၣ်, တၢ်ပာ်ကီၤဃာ် တၢ်ဂီၤတဖၣ်, လံာ်ပရၢတဖၣ်, တၢ်ဂီၤခဲၣ်တဖၣ်လၢ တၢ်ပာ်ဒိၣ်လီၤဆီအီၤ, ဒီး တၢ်ဖိတၢ်လံၤအဂၤတဖၣ်လၢ တၢ်မၤပှဲၤက့ၤအလီၢ်တသ့ဘၣ်တဖၣ်သ့လီၤ. တၢ်နဲၣ်လိတဖၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်အီၤတဆီဘၣ်တဆီန့ၣ် မၤစၢၤနၤလၢ နကဒုးအိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤ တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢ နပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤတဖၣ်ဒီး ကပှ့ၤက့ၤတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢနဂီၢ် ဒ်သိးနကမၤနဲ တၢ်ဆၢတဲာ်လၢတၢ်ကူၣ်သ့အပူၤ လၢအဘၣ်ဃးဒီး ခါဆူညါတၢ်မၤမုာ်ထီၣ်က့ၤသးဒီး တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤက့ၤ နဟံၣ်ဖိဃီဖိ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်တၢ်လဲၤပူၤကွံာ်တဖၣ် အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
- ပာ်တၢ်အကါဒိၣ်-တမ့ၢ်လၢနပာ်ကီၤတၢ်ခဲလၢာ်ကန့ၢ်ဘၣ်, လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပာ်ပညိၣ်ဒၣ်ထဲ တၢ်လၢအကါဒိၣ်ကတၢၢ်လၢနဂီၢ်, ဘၣ်တဘၣ်တၢ်အံၤကမ့ၢ် တၢ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်စံၣ်စိၤ, ကျိၣ်စ့, မ့တမ့ၢ် တၢ်အဲၣ်ဒီးတၢ်သးအုး အတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်တမံၤမံၤန့ၣ်လီၤ.
- ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်လီၢ်လီၤဟိ-တၢ်ကမၤဃ့ထီၣ် တၢ်ဖိတၢ်လံၤတဖၣ်လၢအဘၣ်စီၣ်အဂီၢ်န့ၣ် လိၣ်ဘၣ်တၢ်လီၢ်ဖးလဲၢ်ညါလီၤ. ကဲထီၣ် ပှၤလၢအဒုးကဲထီၣ်တၢ်အသီသ့- တံာ်ဃာ် တၢ်ဂီၤတဖၣ်လၢ တၢ်လိဃ့ထီဆ့ကၤအပျံၤတဖၣ်အလိၤ ကဖီကဖီတက့ၢ်, မၤကဲထီၣ် တၢ်လိဃ့ထီတၢ်အစုာ်တဖျၢၣ် ခီဖျိ တၢ်ဘျးစဲဃာ် ဖျးစတံးပဲတြီအခိၣ်ဒီလၢ လီၢ်ဆ့ၣ်နီၤခံဖျၢၣ်အကဆူးတက့ၢ်, ကးတံာ် တၢ်လိဃ့ထီတၢ်စီၢ် အတၢ်လီၤဟိတဖၣ်လၢ တၢ်ကံးညာ်ပှာ် မ့တမ့ၢ် စီၢ်အကျီာ်တဖၣ်န့ၣ် ကးဘၢအီၤဒီး ပီၤဘိ ဒ်သိးအခီၣ်ကကျၢၤဂ့ၤထီၣ်အဂီၢ်တက့ၢ်.
- ဟံးအီၤဖီၣ်အီၤလၢ တၢ်ပလီၢ်သးအပူၤ-ပလီၢ်နသးနီၢ်နီၢ် ဖဲနဟံးနဖီၣ် နစၢၤသွဲၣ်တၢ်န့ၢ်သါတဖၣ်အခါ, လီၤဆီဒၣ်တၢ် တၢ်လၢအဟးဂီၤညီ ဖဲအဘၣ်စီၣ်အခါန့ၣ်တက့ၢ်.
တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် အချ့တဖၣ်
တၢ်မၤဃ့ထီတၢ်လၢကလံၤ ကယီကယီန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်လၢ နတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်လၢ နပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤအီၤတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ — မ့ၢ်သ့, မၤအီၤလၢဟံၣ်ပူၤတက့ၢ်. တၢ်မၤဃ့ထီၣ်တၢ်လၢ စဲးမၤဃ့ထီခိၣ်သူ, ထးကိၢ်, ဖၣ်ကပူၤ, ဒီး မုၢ်တၢ်ကိၢ်ယံာ်ယံာ်န့ၣ် ဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဟးဂီၤလၢ တၢ်မၤဂ့ၤက့ၤအီၤတန့ၢ်သ့လီၤ. နဟံၣ်ပူၤမၤအါထီၣ် ကလံၤကလီ လၢနီၣ်ဝံၢ်ကသုၣ်တဖၣ်, အိးထီၣ်ပဲတြီတဖၣ်, ကလံၤခုၣ်ဒၢတဖၣ်, ဒီး စဲးမၤစှၤလီၤတၢ်စုၣ်စီၣ်တဖၣ်တက့ၢ်.
တၢ်ဂီၤတဖၣ်, လံာ်ကဘျံးကပၤ, လံာ်လဲၢ်တဖၣ်, ဒီး တၢ်ကံးညာ်တဖၣ်န့ၣ် နမၤဃ့ထီၣ်အီၤလၢ 48 နၣ်ရံၣ်အပူၤမ့ၢ်တန့ၢ်ဘၣ်ဒီး ကြၢးဘၣ်တၢ်မၤခုၣ်လီၤသကၤအီၤလီၤ. ဘိၣ်ဘံဃာ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤတဖၣ်လၢ လံာ်ကဘျံးခုၣ်လီၤသကၤဒီး ပာ်အဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်ခုၣ်ဒၢလၢတခုၣ်လီၤသကၤ လၢတၢ်ပာ်အတၢ်ခုၣ်တၢ်ကိၤ အစှၤကတၢၢ် အပူၤတက့ၢ်.
တၢ်ဂီၤတဖၣ်
- တဘၣ်ထုးလီၤဖးကွံာ် တၢ်ဂီၤတဖၣ်ဒီး နဲးကထ့းတဖၣ်လၢ အစဲထီဃာ်သးန့ၣ်တဂ့ၤ.
- တၢ်ဆၢကတီၢ်မ့ၢ်အိၣ်, ဒိဃာ် နတၢ်ဂီၤ ဒ်သိးနကပာ်ကီၤဃာ်အီၤလၢ ဒံးကၠံးတၢၣ်ကျိၤကျဲတဘ့ၣ် ကသ့အဂီၢ်တက့ၢ်
- မ့ၢ်သ့, မၤကဆှီ တၢ်ဂီၤတဖၣ် ခီဖျိ တၢ်သ့ကွံာ်အီၤဒီး ထံချီမံ မ့တမ့ၢ် နမၤထံချီမံမ့ၢ်တသ့ဘၣ်ဒီး လၢထံကဆှီတက့ၢ်.
- မၤဃ့ထီတၢ်ဂီၤတဖၣ်လၢ ဖျးစတံးအမဲာ်သၣ်လိၤ မ့တမ့ၢ် စးခိတၢ်ထွါအလိၤ, မ့တမ့ၢ် ခီဖျိ နဘျးလီၤစဲၤအီၤလၢ ဖျးစတံးအကဝီၤလၢ တၢ်လိဃ့ထီဆ့ကၤန့ၣ်တက့ၢ်.
- ဖဲနမၤဃ့ထီတၢ်ဂီၤတဖၣ်အခါ တဘၣ်ဒုးဘၣ်တၢ်ဂီၤအမဲာ်သၣ်ဒီး တၢ်အမဲာ်သၣ်အဂၤတဖၣ်တဂ့ၤ.
လံာ်လဲၢ်တဖၣ်
- လံာ်လဲၢ်တဖၣ်လၢ အအိၣ်လၢထံဘၣ်အၢဘၣ်သီတဖၣ်အပူၤန့ၣ်, ကဲထီၣ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီအလီၢ်လၢ နတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. စူးကွံာ်အီၤ မ့တမ့ၢ် ဟံးန့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၣ်နီၤ ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ပာ်ကီၤဃာ်တၢ် တဂၤအအိၣ်တက့ၢ်.
- ထုးကွံာ် လံာ်အဒၢတဖၣ် ဒီးမၤဃ့ထီနီၤဖးအီၤတက့ၢ်.
- ထၢနုာ်လီၤ စးခိတၢ်ထွါတဖၣ်လၢ လံာ်ဘၣ်စီၣ်တဖၣ် အကဘျံးပၤအကဆူးတက့ၢ်.
- လံာ်တဖၣ်လၢ အဘၣ်စီၣ်ခဲလၢာ် မ့တမ့ၢ် အဘၣ်စီၣ်တဝာ်အဂီၢ်, နလံာ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်အိၣ်လၢ ကပံာ်ကျါ, လၢထးအ့ၣ်ထီၣ်ကျါ, မ့တမ့ၢ် အံသၣ်ထံအကျါန့ၣ်, သ့စီကွံာ်လံာ်တဖၣ်, တဘျီတဘ့ၣ်, လၢထံဒၢ မ့တမ့ၢ် ထံကျီးလၢ အိၣ်ဒီးထံလၢအဆှီ, ဖီၣ်ဃာ်လံာ်ကျၢၤကျၢၤဖဲနဘျၢလီၤအီၤအခါန့ၣ်တက့ၢ်.
လံာ်တီလံာ်မီတဖၣ်, လံာ်စဲကျံးတဖၣ်ဒီး လံာ်တၢ်ကွဲးနီၣ်ကွဲးဃါတဖၣ်
- ထုးကွံာ် တၢ်ဂီၤခဲၣ်တဖၣ်ဒီး လံာ်စဲကျံးတဖၣ်လၢ အတကွီၣ်တဖၣ်အပူၤတက့ၢ်.
- နမ့ၢ်အိၣ်ဒီး လံာ်တီလံာ်မီတဖၣ် မ့တမ့ၢ် လံာ်ကွဲးနီၣ်ကွဲးဃါတဖၣ် လၢအဘၣ်စီၣ် ထဲစှၤဘ့ၣ်, မ့တမ့ၢ် နမ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်လီၢ်လီၤဟိလၢ ကမၤဃ့ထီၣ် တၢ်ဖိတၢ်လံၤခဲလၢာ်တဘျီဃီန့ၣ်, မၤဃ့ထီကွံာ် တၢ်ဖိတၢ်လံၤတဖၣ်လၢ ကလံၤတက့ၢ်.
- မၤဃ့လံာ်ကဘျံးတဖၣ် တဘ့ၣ်ဘၣ်တဘ့ၣ် မ့တမ့ၢ် ဒီကထၢမၤဃ့အီၤ ဒီးအကထၢန့ၣ် တဘၣ်ထီန့ၣ် စုမုၢ်ဒိၣ် လွံၢ်ပူတပူဘၣ်.
- လံာ်တီလံာ်မီတဖၣ်လၢနကဘၣ်မၤဃ့ထီအီၤ မ့ၢ်အိၣ်ဝဲအါကဲာ်ဆိးန့ၣ် နမၤခုၣ်လီၤသကၤအီၤသ့လီၤ. လၢတၢ်မၤအကျိၤအကျဲအံၤအဂီၢ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကယံာ်ဝဲ အါနွံ တုၤ အါလါ သ့လီၤ.